Naxçıvan teatrı festivalda uğurla çıxış edib

Cəlil Məmmədquluzadə adına Naxçıvan Dövlət Milli Dram Teatrı kollektivinin bu il növbəti qastrol səfəri qardaş Türkiyənin Samsun şəhərinə idi. Hələ bir neçə ay öncə 7-ci Beynəlxalq Samsun Teatr Festivalına dəvət almışdıq...

Viktor Hüqonun “Edama məhkumun son günü” əsəri bu dəfə də samsunlu teatr bilicilərinin diqqətini çəkmişdi. Naxçıvan teatrının direktoru və baş rejissor əvəzi Mir Qabil Əkbərovun üzərində işlədiyi və quruluş verdiyi səhnə əsəri həm formasına, həm də təbii ki, məzmununa görə tam bir festival tamaşasıdır. Forma ona görə uyğundur ki, indiyə qədər Naxçıvan teatrında heç bir rejissorun tətbiq etmədiyi “amansız teatr üslubu” minimal səhnə dekorasiyası ustalıqla tamaşaçılara təqdim edilir. Məzmun isə V.Hüqonun əsrlər öncə insanların edamına qarşı üsyanıdır.

Edamına bir neçə saat qalmış insanın hisslərinin, düşüncələrinin yer aldığı faciə dolu anları tamaşaçı özü də sanki hadisənin birbaşa iştirakçısı kimi yaşayır. Aktyor oyununa gəldikdə isə, baş rolu bu sətirlərin müəllifi oynadığı üçün bu məqamın üzərindən keçirik. Sadəcə, onu deməklə kifayətlənirik ki, Naxçıvan teatrının bu tamaşası indiyədək ölkəmizdə və xaricdə hər nümayişində böyük maraqla qarşılanıb. Hər üç aktyorun oyunu həmişə bəyənilib.

Düzü, bu tamaşadan bir hissəni keçən ilin avqustunda dostum, teatr adamı, sənət fədaisi Rasim Aşının təklifi ilə iştirak etdiyim Trakyanın Uzunköprü şəhərində Trakya Bölgəsi və Balkanlar Teatr Birliyinin təşkil etdiyi “TraKamp Teatr və Musiqi Düşərgəsi”ndə tək aktyorluq oyun kimi təqdim etmişdim. O tədbirdə iştirak edən və Sardesdə keçirilən 9-cu Beynəlxalq Dionis Teatr Festivalından yaxşı tanıdığım, Samsun Bələdiyyəsi Konservatoriyası Teatr bölümünün rəhbəri Avni Rakop və xanımı, teatr mütəxəssisi Saliha Candar oyunu çox bəyənmişdilər. Bu ilin 22-28 mart tarixlərində Samsunda keçirilən beynəlxalq teatr festivalında “Edama məhkumun son günü” tamaşasını görmək istəyi ilə kollektivi ora dəvət edəndə başa düşdüm ki, bu dəfə samsunlu teatrsevərlərin qarşısında sənət imtahanı verəcəyik.

Samsun tarixi baxımdan Türkiyə üçün çox əhəmiyyətli şəhərdir. 1919-cu il mayın 16-da Mustafa Kamal paşa bir qrup silahdaşı ilə “Bandırma” adlı gəmidə İstanbulu gizlicə tərk edərək Samsuna gəlir. Burada mayın 19-da türk xalqının qurtuluş savaşının başlandığını elan edir...Elə buna görə də xalq arasında Samsun həm də “Günəşin doğduğu şəhər” kimi xatırlanır. Şəhər hər mənada bu adı doğruldur. Bir tərəfdə Türkiyə bayrağına baxıb çırpınan möhtəşəm Qara dəniz, digər tərəfdə həmişəyaşıl dağların arasında yerləşən Samsunda insanların və avtomobillərin çoxluğuna baxmayaraq bir sakitlik, hüzur, qısası, gözəl mədəniyyət var. İnsanları çox istiqanlı və teatrsevərdir. Şəhərin özü də sanki nəhəng amfiteatr kimi salınıb. Qara dəniz bölgəsinin ən iri sənaye və ticarət mərkəzi, eyni zamanda turizm şəhəridir.

***

Samsun Böyükşəhər Bələdiyyəsi Sənət Mərkəzinin geniş salonunda keçirilən 7-ci Samsun Beynəlxalq Teatr Festivalında tamaşalar hər axşam saat 21:00-da oyanılırdı. Çünki Samsunda dini dəyərlərə də ciddi əhəmiyyət verilir. Festival Ramazan ayına təsadüf etdiyi üçün dindar teatrsevərlər nəzərə alınmış, ona görə də bu saat seçilmişdi. Festivala Samsundakı teatrlarla yanaşı, Türkiyənin ətraf şəhərlərində olan, eyni zamanda Azərbaycan, Qırğızıstan, Özbəkistan, Şimali Kipr Türk Cümhuriyyəti və İrandan da kollektivlər dəvət edilmişdi.

Ölkəmizi bu sənət şölənində Naxçıvan teatrı təmsil edirdi. Biz festivala martın 27-dən qatıldığımız üçün əvvəlki tamaşaları izləyə bilmədik. Ona görə də tamaşalar haqqında danışmayacam. Ancaq izləyicilər onlardan məmnun idi.
Festivalda tamaşa nümayişləri ilə yanaşı, ustad dərsləri də nəzərdə tutulmuşdu. Şimali Kiprdən gələn professor Həsən Çakmak ünlü bir ədəbiyyat adamı, yazar, jurnalist, teatr tənqidçisi, “SANATKıprıs” qəzetinin baş reaktorudur. O, iştirakçılar üçün yaradıcı dramaturgiya və festivalların əhəmiyyəti ilə bağlı ustad dərsləri verdi. Digər maraqlı dərs isə pantomim ustası Ata Aksoyun iştirakçılarla bölüşdüyü təcrübələr, hərəkətlər, bədən dili ilə hadisələrə reaksiya, onların tamaşaçıya ötürülməsi idi.

İranın Urmiya şəhərindən gələn “Dostlar” Teatr Cəmiyyətinin martın 27-də təqdim etdiyi “Drakula” tamaşası maraqla qarşılandı. Həmin gün Beynəlxalq teatr bayramını da birlikdə qeyd etdik.

Festivalın son günü, martın 28-də isə Naxçıvan teatrının təqdim etdiyi “Edama məhkumun son günü” səhnə əsəri isə, sözün əsl mənasında, tamaşaçıları ovsunladı. 152 illik Azərbaycan, 142 illik Naxçıvan teatr sənətinin gücü bir anlıq hamını ağuşuna almışdı...

“50 dəqiqəlik oyun festivalda oynanılan bütün tamaşalardan fərqli bir performans idi. Bu əsl festival tamaşasıdır”. Bu fikirləri pantomim üzrə mütəxəssis Ata Aksoy tamaşadan sonrakı müzakirədə dilə gətirdi.

“Mən bu əsəri müxtəlif dünya teatrlarının səhnəsində və quruluşunda seyr etmişəm. Ancaq Naxçıvanda qurulan tamaşa tamam fərqli idi. Məncə, Viktor Hüqonun qayəsinin tam duyulduğu ən gözəl və hərətərfli quruluş budur”. Bu sözləri isə Şimali Kiprdən olan teatrşünas, professor Həsən Çakmakçı kollektivi təbrik edərkən dedi.

Təbii ki, tədbirə ev sahibliyi edən Samsun Böyükşəhər Bələdiyyəsinin rəsmiləri və Avni Rakop da öz minnətdarlıqlarını bildirdilər. Mütəxəssislərin daha çox qiymət verdikləri musiqi, işıq, rəqs və aktyor oyunun ustalıqla sintezi, əşyalardan, işıqdan bir oyunçu kimi istifadə edilməsi idi. Yəni, səhnədə hər şey oyunu izləyiciyə təqdim edirdi.

Teatrın kollektivinə xatirə hədiyyələri təqdim edildikdən sonra biz də cavabsız qalmadıq. Çıxış üçün söz veriləndə Naxçıvan teatrının 142 illik sənət yolu, qurulan tamaşalar və bu gün görülən işlərdən danışdıq. Eyni zamanda Naxçıvan teatrı adından təşkilatçılara və rəsmi qonaqlara hədiyyələr təqdim etdik. Salonda hər kəsi coşduran isə təzim zamanı iki qardaş ölkənin – Azərbaycan və Türkiyənin ay-ulduzlu bayraqlarının səhnədə görünməsi idi. Aktyorlarla foto çəkdirmək üçün tamaşaçılar, sözün əsl mənasında, növbəyə dayanmışdılar. Bu mənzərə çox qürurverici idi...

***

“Edam məhkumunun son günü”nü təqdim edənlər – baş rolun ifaçısı Naxçıvan Muxtar Respublikasının Əməkdar artisti Səməd Canbaxşiyev, aktyorlar Məmməd Mehdiyev və Səkinə Məmmədova, işıqçı Rövşən Həsənov, musiqi operatoru Fərhad Məmmədzadə, əlbəsəçi Düzgün Vəliyeva və səhnəquraşdıran İdris Əliyev idi. 

Beləliklə, Naxçıvan teatrı növbəti dəfə “Edama məhkumun son günü” ilə Türkiyə tamaşaçılarının qəlbini fəth edə bildi. Bundan əvvəl bu tamaşa Türkiyənin Dənizli, İzmir, Sardes, Trabzon, Uzunköprüdə olan teatrsevələrinə, ölkəmizdə isə yerli izləyicilərdən başqa, Bakı, Sumqayıt və Gəncə sənətsevərlərinə uğurla təqdim edilib.

Səməd Canbaxşiyev

NMR-in Əməkdar artisti